Der Lehenzins

Der Lehenzins

En ryche Puur isch äinisch mit sim Sänntum vo dryssg Haupt guetfarbigem Vee z Alp gfaare. Wi-n-er iez also uf dem Voorsäss am sänne gsy isch, isch amene Taag es chlys Mannli mit emene lange, wysse Bart und emene uuralte verhutzlete Gsicht zum Puur choo. Es hed es graus Gwändli aaghaa und uf em Chopf es roots Läderchäppi, über d Achsle ab heds e Läcktäsche phange ghaa wo mit Veesalz gfüllt gsy isch und i de Hand en Hirtestock. „Grüez-di Gott Herr Puur, so sind er huuslich?“ hed da Mannli gar früntlich grüesst, „Säg, chasch du mir nììd bitte über de Summer äini vo dyne Chüe vertleene?“ De Puur, wo das Mannli nììd kännt und no nie gsee hed, hed dere Sach nu halb welle troue und hed bedänkli de Chopf gschüttlet. „Ä bitti, i bring der si au gwüss im Herbst wider ume,“ hed da Mannli witer gmüedet

und wo s nììd uufghöört hed mit bättle und müede, isch im Puur de Sinn draa cho, as er jò no so es chlyses, magers Hungerchueli ghaa hed, wo scho de ganz Früelig dur chrank gsy isch und er hed bi sich selber tänkt: „Momoll, doch, da chönnt ich im äigetli gèè, bis im Herbst isch s ee gstorbe, um da Chueli isch s nììd schaad, wänn ich s nümme gsee und er mir s nümm umebringt.“ „He nu so dänn, lueg, die Chue deet chasch haa, i will ire nu no gschwind d Schälle abzie,“ will s in tunkt hed die Schälle sei mee wärt, als d Chue sälber. „Bhüetis näi, lo si draa, soscht find i emänd dini Chue nümm dobe i de Bèèrge wänn ich s nììd ghöör lüte. I pass au gwüss guet uuf, as si nììd kabutt gòòt. Bitti, lo si  draa.“ „Mynetwäge, söllsch si haa und wäget em Zeis, lueget mir dänn, wa mäinsch was zaale chasch, uf de St, Michaeli muesch mir die Chue aber wider umebringe.“ Esoo isch de Handel bschlosse gsy, da Mannli hed d Chue a der Hälslig gnoo und isch mit dere magere Loobe abzoge. Aafangs hed mer d Schälle no ganz hell ghööre lüte, dänn immer weniger und weniger, bis das Mannli zletscht mitsamt de Chue imene Felsband verschwunden isch, wo soscht kän Mäntsch hèt chönne dure und scho gar nììd mit ere Chue. De Puur hed dere Chue noogluegt und tänkt: „Chasch tänke, die Chue gseesch bim Äich so wenig no äinisch wie das `Mannli,“ und hed sich wider a sini Aarbet gmacht. Wo-n-er aber es Wyli druuf zuefällig zum Bèèrg uelueget, heds im fascht de Schnuuf gnòò, wit obe uf ere Wise wo soscht nur d Gämse gfrässe händ, gseet er sis Chueli graase. Dò hed er die Chue erscht rächt verloore glaubt, will s deet obe so stutzig gèèch s Loch abe gangen isch, as deet grad no d Gämse händ chönne ume chlädere, aber sini Chue hed gwüss über die stäile Felswänd abe müesse z toot gheie. Es paar Taag spööter isch de Puur mit sim Sänntum uf d Hoochalp gfaare und da Mannli isch im us em Sinn choo. Aber s isch gspässig gsy, über de lieb lang Summer dùùr isch s dem Puur guet gange. Sis Vee isch rund worde und d Fääl händ glänzt wi no nie i de vorfèèrne Jòòr, wo doch hüür s Vee uf den andere Alpe zringsume vo allerhand Chrankete und Süüche häigsuecht worde sind, as si geg de Herbscht zue d Hòòr uufgstellt händ, wie wänn s bim Büürstebinder gsömmeret worde wèèr.

So isch s Herbscht worde und de Puur isch vo de Hoochalp wider uf s Voorsäss abgfaare, wo d Chüe s saftige Herbschtgraas gfrässe händ. Am St. Michaelstaag isch de Puur vor siner Hütte ghocket und hed grad sini Tubakpfyffe uusklopft, wo-n-er äismòòl e sälteschööns Chuegloggeglüt ghöört und wo-n-er umeluegt wohèèr das Glüt chonnt, dò isch au scho das Mannli mit em wysse Baart dethèèr choo und a de Hand heds e Chue gfüert, die hed a de Sunne glänzt wi Side und isch no vil schööner gsy wie di andere Chüe vom Puur. „Grüez-di Gott Herr Puur, so lueg, dò bring der d Chue retuur wo du mir über de Sommer vertleent häsch und dänn wett i grad fròòge, wivil as dir iez zeise muess.“ De Puur hed da Mannli nu so aaglotzt und hed gar nììd welle glaube, as die schöön, fäiss Chue, mit dem pralle Uter sis eländ, magere Hungerchueli hed sölle si wo-n-er dem Mannli über de Summer i d Pacht gèè hed. Äntli hed er gsäit: „Zeis will ich kän Rappe, aber chomm doch über s Jòòr im nööchschte  Summer bi mir wider e nöis Chueli cho räiche, wänn wotsch, so zaal dir no öppis defüür.“ Aber da Mannli hed gsäit: Näi danke, iez bruuch i gwüss niemee e Chue, iez ha-n-i für min ganze Läbtig Milch und Chèès gnueg. Aber lueg, i will dir dò glych no öppis schänke,“ und es hed im Puur es runds Chèèsli gèè und gsäit: „Du darfsch es aber nie ganz uufässe, dänn häsch Chèès solang as d läbsch.“ Do hed de Puur glacht und nu ungläubig de Chopf gschüttlet. `S Mannli aber hed sis Chäppli glupft und grüefft: Blybet gsund,“ und flink wi-n-es Gämsi isch es wider de stutzig Hang duruuf Richtig Bèèrgspitz verschwunde. Geg de Òòbig isch de Puur häi gange, und hed siner Frau da Gschänk vo dem gschpässige Sänn pròòcht und wo si vo dem Chèèsli ggässe händ, heds e si tunkt si hebet ir Läbtig no nie öppis bessers ggässe und vo deet aa, hed si da Chèèsli gar guet satt gmacht. Au de Nòòchbere händs ab und zue es Stückli zum probiere gèè und immer wänn si `s Chèèsli zum Schafft uusgnòò  händ, isch es wider ganz gsy wi vorane. Das isch wol zwöi Jòòr lang so gange, aber dänn hed de Puur äinisch en Schnyder und en Schuemacher uf de Stör ghaa. Wo-n-er dem Schnyder und dem Schuemacher zum Zvieri da Chèèsli uuftischet hed, heds ine so guet gschmöckt, as si s rüübis und stüübis uufggässe händ, oni as es de Puur im Moment gmèrkt hed. Do isch de Puur ine gruusigi Wuet cho. Aber sovil er au uf d Schnyder und de Schuemacher gschumpfe hed es hed im nüüt gnützt, da Chèèsli isch äimòòl ggässe gsy, und hed nümme chönne wachse.

Quelle: Meinrad Lienert, Schweizer Sagen und Heldengeschichten, Stuttgart 1915: Unter dem düstern Giswiler Stock im Unterwaldnerland liegt ein...

Variante auch in Appenzell bekannt